امنیت سایبری صنعتی، شاخه‌ای تخصصی از امنیت اطلاعات است که بر حفاظت از سیستم‌ها، شبکه‌ها و تجهیزات صنعتی در برابر تهدیدات سایبری تمرکز دارد.
سیستم‌ها و تجهیزات صنعتی که پیش‌تر به‌صورت مکانیکی و مستقل فعالیت می‌کردند، اکنون به‌وسیله شبکه‌ها و سامانه‌های دیجیتال به یکدیگر متصل شده‌اند. این تحول دیجیتالی باعث افزایش بهره‌وری و دقت در کنترل فرایندهای صنعتی شده‌است. اما؛ چالش‌های جدیدی را نیز به‌همراه دارد. یکی از این چالش‌ها، تامین امنیت سایبری است.
آشنایی با مفهوم امنیت سایبری صنعتی
امنیت سایبری صنعتی به مجموعه اقدامات، فناوری‌ها و فرایندهایی گفته می‌شود که برای حفاظت از سیستم‌های کنترل صنعتی (ICS)، فناوری عملیاتی (OT) و زیرساخت‌های حیاتی، در برابر تهدیدات و حمله‌های سایبری طراحی شده‌اند.
تصور کنید کارخانه‌ای در حال تولید ماشین است؛ همان‌طور که نگهبان‌ها از ورودی کارخانه مراقبت می‌کنند تا سارقان وارد نشوند، امنیت سایبری نیز وظیفه‌ی محافظت از “مغز کامپیوتری” کارخانه را بر عهده دارد تا هکرها نتوانند در عملکرد آن اختلال ایجاد کنند.
در واقع سیستم کنترل صنعتی (ICS) مانند چتر بزرگی است که شامل سیستم‌های کنترل نظارتی و جمع‌آوری داده (SCADA)، سیستم‌های کنترل توزیع‌شده (DCS)، کنترل‌کننده‌های منطقی قابل برنامه‌ریزی (PLC) است.
این سیستم‌ها به‌طور مستقیم فرایندهای فیزیکی مانند تولید، کنترل دما، تنظیم فشار و … را پایش و کنترل می‌کنند. فناوری عملیاتی (OT) نیز شامل سخت‌افزارها و نرم‌افزارهایی است که برای کنترل، پایش و مدیریت دستگاه‌ها، فرایندها و رویدادها در محیط‌های صنعتی استفاده می‌شوند.
چرا امنیت سایبری صنعتی اهمیت زیادی دارد؟
اهمیت امنیت سایبری صنعتی
1. حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی و امنیت ملی
نیروگاه‌ها، شبکه‌های برق، سیستم‌های تصفیه آب، خطوط لوله گاز، شبکه‌های حمل‌ونقل و بیمارستان‌ها همگی به سیستم‌های کنترل صنعتی متکی هستند. حمله سایبری موفق به این زیرساخت‌ها می‌تواند منجر به قطع گسترده خدمات، فروپاشی اقتصادی و حتی بحران‌های امنیتی ملی شود. برای مثال، حمله سایبری به شبکه برق اوکراین در سال ۲۰۱۵، میلیون‌ها نفر را در تاریکی فرو برد و نشان داد که چگونه حمله‌های دیجیتال می‌توانند به دنیای فیزیکی نفوذ کنند.
2. پیامدهای مالی و عملیاتی فاجعه‌بار
حمله سایبری موفق می‌تواند منجر به توقف تولید، آسیب فیزیکی به تجهیزات گران‌قیمت، از دست رفتن داده‌های حساس مانند فرمولاسیون محصولات یا اسرار تجاری و از دست رفتن اعتبار و اعتماد مشتریان شود. خسارت مالی ناشی از حمله‌های سایبری به زیرساخت‌های صنعتی ممکن است؛ به میلیاردها دلار برسد.
3. انقلاب صنعتی چهارم (Industry 4.0) و افزایش نقاط آسیب‌پذیری
مفاهیمی مانند اینترنت اشیا صنعتی (IIoT) و هوش مصنوعی در حال ادغام عمیق‌تر با سیستم‌های OT هستند. درحالی‌که این فناوری‌ها، بهره‌وری و کارایی را بهبود می‌بخشند اما؛ نقاط آسیب‌پذیر (Attack Surface) را به‌طور چشمگیری در سیستم‌ها افزایش می‌دهند.
4. پیچیدگی و قدمت سیستم‌های OT
بسیاری از سیستم‌های OT، به‌خصوص در صنایع قدیمی‌تر، از سخت‌افزار و نرم‌افزار قدیمی استفاده می‌کنند که ممکن است؛ سال‌ها یا حتی دهه‌ها پیش طراحی شده باشند و فاقد قابلیت‌های امنیتی مدرن باشند. به‌روزرسانی یا اعمال تدابیر امنیتی روی این سیستم‌ها اغلب دشوار یا حتی غیرممکن است، زیرا هرگونه توقف می‌تواند عملیات را مختل کند.
5. تنوع و پیچیدگی تهدیدات سایبری
مهاجمان سایبری دیگر افراد عادی نیستند؛ هکرهای دولتی، باج‌افزار سازمان‌یافته و حتی تروریست‌ها، به‌طور گسترده‌ای سیستم‌های صنعتی را هدف قرار می‌دهند. انگیزه آن‌ها می‌تواند شامل جاسوسی صنعتی، خراب‌کاری، اخاذی یا حتی ایجاد وحشت باشد. حمله‌هایی مانند Stuxnet (که برنامه هسته‌ای ایران را هدف قرار داد) یا Triton (که یک مجتمع پتروشیمی را هدف قرار داد و برای ایجاد آسیب فیزیکی طراحی شده‌بود) نمونه‌های بارزی از پتانسیل مخرب این حمله‌ها هستند.
6. حفظ ایمنی کارکنان و محیط‌زیست
اختلال در سیستم‌های کنترل صنعتی منجر به حوادث فیزیکی خطرناکی مانند انفجار، نشت مواد شیمیایی یا از کار افتادن سیستم‌های ایمنی می‌شود که جان کارکنان و ساکنان اطراف را به خطر می‌اندازد.
همچنین، نشت مواد سمی یا پسماندهای صنعتی می‌تواند به آلودگی شدید محیط‌زیست و پیامدهای طولانی‌مدت اکولوژیکی منجر شود. امنیت سایبری صنعتی نقش حیاتی در جلوگیری از چنین فجایعی ایفا می‌کند.
تفاوت امنیت سایبری صنعتی با امنیت سایبری سنتی
درحالی‌که هر 2 حوزه، به حفاظت در برابر حمله‌های سایبری می‌پردازند؛ تفاوت‌های کلیدی بین آن‌ها وجود دارد:
هدف اصلی
در امنیت سایبری سنتی، اولویت با حفاظت از محرمانگی، یکپارچگی و دسترسی به داده‌ها (CIA Triad) است. اما؛ در امنیت سایبری صنعتی، دسترسی و ایمنی سیستم‌ها در اولویت قرار دارند، زیرا اختلال در این سیستم‌ها می‌تواند منجر به توقف تولید، خسارات مالی و حتی فیزیکی شود.
نوع سیستم‌ها
امنیت سایبری سنتی، که اغلب در محیط‌های شرکتی و اداری مشاهده می‌شود، بر حفاظت از سیستم‌های فناوری اطلاعات (IT) تمرکز دارد؛ این سیستم‌ها شامل رایانه‌های شخصی کارمندان، سرورها و شبکه‌های اداری می‌شوند. در مقابل، امنیت سایبری صنعتی حوزه متفاوتی را پوشش می‌دهد و هدف آن حفاظت از دستگاه‌های تخصصی مورد استفاده در محیط‌های صنعتی نظیر کارخانه‌ها و نیروگاه‌ها است.
عمر مفید سیستم‌ها
سیستم‌های IT اغلب عمر مفید کوتاهی دارند و باید دائم به‌روزرسانی شوند، ولی سیستم‌های OT ممکن است؛ برای دهه‌ها کار کنند و به‌روزرسانی آن‌ها پیچیده و پرهزینه باشد.
پروتکل‌های ارتباطی
سیستم‌های فناوری اطلاعات (IT) از پروتکل‌های ارتباطی استاندارد و متداولی نظیر TCP/IP بهره می‌برند که در سطح جهانی شناخته‌شده و مورد استفاده قرار می‌گیرند. در مقابل، سیستم‌های فناوری عملیاتی (OT) که در محیط‌های صنعتی به‌کار می‌روند، اغلب از پروتکل‌های ارتباطی اختصاصی و ویژه‌ای مانند Modbus،Profibus و OPC استفاده می‌کنند.
چالش‌های امنیت سایبری صنعتی
افزایش امنیت سایبری صنعتی
سیستم‌های صنعتی به‌دلایل متعددی نسبت به تهدیدات سایبری آسیب‌پذیر هستند. از جمله:
- قدیمی بودن برخی تجهیزات که فاقد قابلیت‌های امنیتی مدرن هستند.
- اتصال سیستم‌ها به اینترنت یا شبکه‌های دیگر بدون رعایت اصول امنیتی.
- عدم آگاهی کارکنان و اپراتورها در زمینه تهدیدات سایبری.
- پیچیدگی و تنوع بالا تجهیزات و نرم‌افزارهای صنعتی.
راهکارهای افزایش امنیت سایبری صنعتی
برای مقابله با تهدیدات سایبری صنعتی، باید راهکارهایی جامع و مستمر اتخاذ شود:
- ارزیابی ریسک‌های سایبری و شناخت نقاط ضعف سیستم‌ها.
- استفاده از فناوری‌های امنیتی مانند فایروال‌ها، سیستم‌های تشخیص نفوذ و رمزنگاری.
- آموزش مستمر کارکنان و افزایش آگاهی در مورد تهاجم‌های سایبری.
- به‌روزرسانی منظم تجهیزات و نرم‌افزارها برای رفع آسیب‌پذیری‌ها.
- پایه‌گذاری سیاست‌های امنیتی واضح و اجرای دقیق آن‌ها.
- بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته برای شناسایی تهدیدات پیچیده و خودکارسازی پاسخ‌ها.
- استقرار ابزارهایی برای پایش بی‌وقفه شبکه‌های OT و شناسایی ناهنجاری‌ها و حمله‌ها.
جمع‌بندی
امنیت سایبری صنعتی دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت غیرقابل انکار برای سازمان‌هایی است که فعالیت آن‌ها به سیستم‌های کنترل صنعتی وابسته است. با توجه به افزایش تهدیدات سایبری و امکان بروز فجایع جبران‌ناپذیر، سرمایه‌گذاری هوشمندانه در این حوزه و پیاده‌سازی بهترین شیوه‌های حفاظتی از اهمیت بالایی برخوردار است. شما برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص راهکارهای امنیتی کسپرسکی ویژه صنایع، می‌توانید به سایت راد سکیور مراجعه نمایید.
